Ναός τnς Αφαίας

Ναός τnς Αφαίας

Κείµενο φωτογραφίες Έλενα Πετρή

Η παράδοση: Ο Παυσανίας έχει αφήσει μερι κές πληροφορίες για την Αφαία, η οποία προήλθε από κάποιες παραδόσεις της Κρήτης. Ο Δίας και η Κάρμη είχαν μια κόρη που ονομάζονταν Βριτόμαρτις. Εκείνη αγαπούσε το κυνή γι και γι' αυτό τον λόγο η Θεά Αρτέμιδα της έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση. Αλλά ο Μίνωας την ερωτεύθηκε κι ενώ εκείνη προσπαθούσε να ξεφύγει πήδηξε στη θάλασσα και πιάστηκε στα δίχτυα ενός ψαρά που την περιμάζεψε στο καράβι του. Έπειτα ένας από τους ναύτες την ερωτεύθηκε. Εκείνη προσπάθησε να δραπετεύσει ξανά, πήδηξε μέσα στη θάλασσα και κολύμπησε μέχρι την Αίγινα. Αμέσως πήρε το δρόμο προς τα βορειοανατολικά όπου υπήρχε το άλσος του νησιού. Οι ναύτες την παρακολουθούσαν που χάνο νταν σιγά σιγά και γι' αυτό το λόγο την ονόμασαν Αφαία = Άφαντη (εξαφανίζομαι), και από ότι μας λέει η παράδοση, εκείνη κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στον περίβολο του αρχαϊκού ναού. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν εκεί το 1901, πολλά ευρήματα της Μυκηνοϊκής εποχής ήρθαν στο φως. Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι κάτοι κοι αυτής της περιοχής λάτρευαν αυτή τη θεότητα από την προϊστορική εποχή. Οι Κρήτες αποκαλούσαν την Αφαία "Δίκτυννα".

Αφαία και Αθηνά: Πρωτίστως υπέθεταν πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά λόγω της μορφής της που δέσποζε στα αετώματα. Κατά τις ανασκαφές που πραγματοποίησε ο αρχαιολόγος Furtwangler το 1911, ανακάλυψε στα ευρήματα του αρχαϊκού Ναού μια επιγραφή όπου ανάφερε ότι ο ''οί κος" ήταν αφιερωμένος στην Θεά Άφα και θεμελιώ θηκε την εποχή που ήταν ιερέας ο Κλεοίτας. Η επι γραφή εκτίθεται στο μουσείο της Αίγινας. Η Αθηνά προστέθηκε μόλις στον δεύτερο και τελευταίο Ναό το 500 π.α.χ.χ., σαν μια μεγαλοπρεπής σύνοικος.

Ο Ναός: Ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στην Θεά Άφα, ήταν χτισμένος πάνω σε ύψωμα από τον οποί ον σώζονται μόνο ίχνη θεμελίωσης. Αρχικά, ξεκίνη σε σαν ένα ανοιχτό μέρος λατρείας με ένα βωμό και κάποια στιγμή τον 6ο αιώνα π.αχ.χ. χτίστηκε ο ναός. Σε αυτή την περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Αγία Μαρίνα υπήρχε μια αποικία από ψαράδες, έτσι είναι πολύ πιθανόν, η λατρεία της Αφαίας να είχε ξεκινήσει από αυτή την ιδιαίτερη αποικία. Σύμφωνα με την παράδοση η νύμφη Αφαία σχετίζονταν με τους ψαράδες και τη θάλασσα, από όπου αυτή είχε έρθει και διάλεξε αυτό από όλα τα μέρη του νησιού για εγκατάσταση. Τα παλιότερα ερείπια χρονολογούνται από τον 8ο αι π.α.χ.χ. και δείχνουν να είναι συγκρο τημένα από σχεδόν ακατέργαστες στρώσεις από πέτρες. Τα θεμέλια ενός κτίσματος αποτελούμενου από μια σειρά δωματίων έχουν επίσης βρεθεί. Το κτί­σμα πιθανόν να στέγαζε διοικητικές υπηρεσίες. Τον 7ο αιώνα π.α.χ.χ. το πέτρινο περιβάλλον του ιερού δεν άλλαξε. Τα υπολείμματα του πρώτου Πρόπυλου (πύλη) από το 600 π.α.χ.χ δείχνει ότι υπήρχε εκεί ένας τείχος που περιέκλειε μόνο την πιο ανυψωμένη βορινή πλευρά. Η είσοδος και το κτίσμα δίπλα του είχε χτιστεί από ορθογώνιες πέτρινες πλάκες που εί χαν σχηματίσει την βάση για υψηλά τείχη φτιαγμένα από πλίθρες. Στην αρχή του 6ου αιώνα π.α.χ.χ. έγι ναν αρκετές ανακαινίσεις. Η θέση προεκτάθηκε τό σο όσο να απλωθούν τα εξωτερικά όρια των βράχων από τα δυτικά και το Ιερό έφτασε στο ίδιο επίπεδο αργότερα, όταν οι Αιγινήτες έφεραν περισσότερα λάφυρα και κατασκεύασαν εκεί έναν διάδρομο.

Αρχαία Μνημεία της Αίγινας.

Αρχαία Μνημεία της Αίγινας Αγγέλα Ταλέβη Αρχαιολογικοί χώροι Κατά τον 17ο-16ο αιώνα π.χ. κατέχει σημαντικό ρόλο στο εμπόριο. Από αυτήν την περίοδο αναπτύσσεται στην περιοχή της Κολώνας ,δίπλα στο λιμάνι της Αίγινας κοινότητα της νεολιθικής εποχής που αποτελεί ισχυρό κέντρο για την ευρύτερη περιοχή. Πρέπει να σημειωθεί ότι για την μελέτη της Αρχαίας Αίγινας οι πηγές μας ( έρευνα των σωζόμενων έργων και των γραπτών πηγών είναι αρκετά ελλιπείς διότι το νησί δοκιμάστηκε από φοβερές καταστροφές ανά τους αιώνες και όλα αυτά τα στοιχεία που έχουμε σήμερα είναι αποσπασματικά και ελλιπή. Αρχαίοι συγγραφείς που έγραψαν κάποια θέματα για την Αίγινα και που μας βοηθούν με τα γραφόμενά τους είναι ο Ηρόδοτος, ο Στράβων, ο Παυσανίας, ο Λουκιανός, ο Ξενοφών, ο Ισοκράτης, ο Πίνδαρος. Οι πιο γνωστοί αρχαιολογικοί χώροι είναι στην ουσία τρεις : Ο λόφος της Κολώνας με το ναό του Απόλλωνα, ο ναός της Αφαίας, ο βωμός του Ελλανίου Δία, στο Όρος Ο ΛΟΦΟΣ ΤΗΣ ΚΟΛΟΝΑΣ Από ανασκαφές (1903) αποδείχτηκε ότι ο Λόφος της Κολώνας ήταν ακρόπολη των προϊστορικών χρόνων (3000 π,χ, Υστερονεολιθική εποχή 4000 π.χ.) και αργότερα επεκτάθηκε στη σημερινή της θέση και η Κολόνα έμεινε ως ακρόπολη και ως τόπος ιερός. Σώζονται στην περιοχή της Κολόνας λείψανα από την πρώιμη εποχή του χαλκού 3000 π.χ. ,οικοδομικά σύνολα, και κεραμικά Στη νοτιοδυτική πλαγιά του λόφου, εμφανίστηκε πρωτοελλαδικός οικισμός (2,500-2.000 π.χ.) , ενώ στα βορειοανατολικά του νησιού ,οχυρωμένος σε μήκος 26 χιλ. ο μεσοελλαδικός οικισμός. Επίσης βρέθηκαν λείψανα κτισμάτων της μυκηναϊκής εποχής. Το ακρωτήριο της Κολόνας περικλειόταν από ψηλά τείχη διαφόρων περιόδων, αποτελούσε πόλη πολυπληθής, πάνω ακριβώς από το εμπορικό λιμάνι όπου αναπτυσσόταν το εμπόριο και το πολεμικό λιμάνι ‘κρυπτός λιμένας’ όπου κρύβονταν τα πολεμικά πλοία. Το τείχος της πόλης κατέληγε στα ακρομώλια και των δύο μώλων όπου υπήρχαν πύργοι φρουρούμενοι. Στην πόλη αυτή μέσα στα τείχη έχουν διασωθεί δείγματα αρχιτεκτονικής, κεραμικά και μικρά πήλινα ειδώλια ,ναοί, τάφοι, στάδια, πύργοι πάνω στα τείχη και τμήματα τειχών . Όλα αυτά βρέθηκαν σε διάφορα εδαφικά βάθη, που σηματοδοτούν και την κάθε εποχή . Γύρω από το τείχος υπήρχε μεγάλη τάφρος και κατά διαστήματα πάνω στα τείχη πύργοι και φρουρές. Τον 10ο αιώνα καταστράφηκε η πόλη όπως και μεγάλο μέρος του νησιού από Σαρακηνούς πειρατές και οι κάτοικοι αναζητούν καταφύγιο στο εσωτερικό του νησιού και ιδρύουν την Παλιαχώρα,

Αρχιτεκτονική - Μνημεία Καποδιστριακής Περιόδου της Αίγινας .

Αρχιτεκτονική - Μνημεία Καποδιστριακής Περιόδου της Αίγινας Αγγέλα Ταλέβη ΜΝΗΜΕΙΑ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Τα νησιά του Αργοσαρωνικού εκ των οποίων το μεγαλύτερο είναι η Αίγινα , βρίσκονται σε μια κλειστή θάλασσα, που στη νότια πλευρά της συναντά το Αιγαίο. Συνομιλούν δε, με τους πολιτισμούς των ακτών που τα περικλείουν δηλαδή την Αθήνα και την Πελοπόννησο (Μυκήνες, Επίδαυρος) Έτσι το τοπίο και τα κτίσματα στην Αίγινα και τα άλλα νησιά του Αργοσαρωνικού παρουσιάζουν πολλά κοινά, όπως ο κοινός ιστορικός κόσμος τους, η ελιά, το κρασί το σιτάρι, τα βοσκοτόπια ,οι ψαρότοποι, τα ξύλινα στέγαστρα, οι πέτρινες μάντρες, τα προϊστορικά ειδώλια, οι φωτοσκιάσεις στις πέτρινες πολλαπλές πτυχώσεις, οι χριστιανικές επιγραφές, τα πήλινα σκεύη. Οι διαφορές τους έγκειται κυρίως στις διαφορετικές γεωμορφολογικές συνθήκες. Κύριο χαρακτηριστικό της Αίγινας είναι η πολύ μακρά ιστορία της που αρχίζει από την 3η χιλιετία π.χ. συνεχίζεται στους προϊστορικούς , κλασικούς, ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους. Ποιο κάτω λοιπόν θα παρουσιάσουμε μνημεία αρχιτεκτονικής από όλες τις περιόδους, στα οποία γίνονται φανερές οι επιρροές από τα άλλα γειτονικά μέρη :Αθήνα Πελοπόννησο Κυκλάδες Κρήτη καθώς και η σοβαρή οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΙΓΙΝΑ Η πόλη της Αίγινας υπάρχει από τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Τον 10ο αιώνα καταστράφηκε, όπως και μεγάλο μέρος του νησιού, από Σαρακηνούς πειρατές και οι κάτοικοι ανεζήτησαν καταφύγιο στο εσωτερικό του νησιού. Τότε κτίζεται η νέα πρωτεύουσα η Παλιαχώρα που το 17ο –18ο αιώνα καταστρέφεται από πειρατικές επιδρομές. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΙΓΙΝΑ –ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑ Παλαιοχώρα ονομάζεται η περιοχή του απόκρημνου λόφου, κοντά στον Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας (Άγιος Νεκτάριος), ο οποίος είναι σπαρμένος με ξωκλήσια και ερείπια βυζαντινής πόλης. Η τοποθεσία είναι επίσης γνωστή σαν "Νησιώτικος Μυστράς ". Οι αρχαιολόγοι τοποθετούν στην ίδια θέση την αρχαία πόλη της Αίγινας, Οίη ή Οία όπου λάτρευαν τους αρχαίου θεούς και κυρίως ξόανα-ξύλινα αγάλματα της Δήμητρας και της Περσεφόνης .Αυτό γίνεται φανερό από πλήθος αρχαίων επιγραφών κατάσπαρτες στο χώρο ή εντοιχισμένες σε εκκλησίες ,καθώς και μεγάλος αριθμός αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών, τα οποία όσα δεν ήταν ενσωματωμένα στις εκκλησίες έχουν μεταφερθεί σε άλλα ασφαλή σημεία, όπως το αρχαιολογικό μουσείο της Αίγινας Εκεί εγκαταστάθηκαν οι Αιγινήτες, περί το 896 μ.Χ., για να αποφύγουν τις επιδρομές των Σαρακηνών κουρσάρων και παρέμειναν ως το 1800 μ.Χ., οπότε και επέστρεψαν στην περιοχή του λιμανιού, όπου είναι σήμερα η πόλη της Αίγινας. Τα σπίτια της μεσαιωνικής αυτής πόλης κάλυπταν όλη την ΝΔ πλαγιά του λόφου και ανέβαιναν αμφιθεατρικά ως την κορυφή. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο και την ναυτιλία και καλλιεργούσαν τα μικρά κτήματα και περιβόλια γύρω από την περιοχή της πόλης. Κατά τη διάρκεια της κατοίκησής της η Παλαιοχώρα δεν κατάφερε πάντα να αποφύγει την καταστροφή. Από τον 9ο- 12ο αιώνα είναι ελάχιστες οι μαρτυρίες για την Αίγινα αλλά είναι γνωστό ότι μαστιζόταν έντονα από την πειρατεία και η ιστορία της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις περιόδους κατοχής από τους Φράγκους, τους Ενετούς και της Οθωμανούς. Το 1537 κατελήφθη από τον Βαρβαρόσα όπου λεηλάτησε τις περισσότερες εκκλησίες και γιαυτό ελάχιστες από τις υπάρχουσες, έχουν διασωθεί ελάχιστες χρονολογούνται πριν από τα μέσα του 15ου αιώνα .Από αυτή τη χρονολογία και πέρα εναλλάσσονταν οι κατακτητές Βενετοί και Οθωμανοί μέχρι τον 18ο αιώνα που είχε μείνει ένα μισοερειπωμένο χωριό αποτελούμενο από 300-400 σπίτια, σύμφωνα με πηγές Ευρωπαίων περιηγητών. Όταν οι κάτοικοι, τελικά, εγκατέλειψαν την Παλαιοχώρα και κατέβηκαν στην σημερινή πόλη της Αίγινας, τα σπίτια ερήμωσαν και σταδιακά κατέρρευσαν. Απέμειναν περίπου 38 εκκλησίες, οι περισσότερες διακοσμημένες με τοιχογραφίες διαφόρων εποχών, από τον 13ο έως τον 18ο αιώνα. Στην είσοδο της Παλιαχώρας βρίσκεται η εκκλησία του Σταυρού που γιορτάζεται στις 14 Σεπτεμβρίου, καθώς και το Πάσχα που εορτάζεται στο περίβολο του ναού η αναβίωση του εθίμου του χορού της Λαμπρής . Αριστερά και πιο ψηλά, είναι η Βασιλική του Αγίου Γεωργίου του Καθολικού. η οποία αργότερα ονομάστηκε Παναγία η Φορίτισσα και αποτελούσε την κεντρική πλατεία της Παλιαχώρας. Συνεχίζοντας συναντάμε το Καθεδρικό ναό του της Επισκοπής -Αγίου Διονυσίου ( Επίσκοπου του νησιού από το 1576 μέχρι το 1579) μια θολωτή Βασιλική, η οποία έχει χτιστεί μέσα στον βράχο) Ο Άγιος ζούσε σε ένα κελί δίπλα στο ναό που σώζεται μέχρι σήμερα. Από το κελί του Αγίου Διονυσίου, ένα μονοπάτι οδηγεί γύρω στο λόφο, όπου βρίσκεται το Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής όπου ήταν το κέντρο της Παλαιοχώρας, από τον 17ο αιώνα και μέχρι το 1830.Η Αγία Κυριακή είναι μια διπλή Βασιλική, με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Κάτω στο μονοπάτι από την Αγία Κυριακή είναι η σταυροειδής εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με ένα μπλε καμπαναριό,η Βασιλική των Αγίων Αναργύρων,η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου , το εκκλησάκι της Κοίμησης της Θεοτόκου η εκκλησία της Μεταμόρφωσης, της οποίας σώζεται όλη η τοιχογραφία του ιερού. Στην κορυφή του λόφου της Παλαιοχώρας είναι χτισμένο από τούς Βενετούς, το 1654, και το Κάστρο. Τα τείχη του περιέκλειαν 6 δεξαμενές, 60 σπίτια και δύο μεγάλες εκκλησίες ενωμένες του Αγ. Δημητρίου και του Αγ. Γεωργίου του Κάστρου, η μία για τους Λατινόρρυθμους και μία για τους Ελληνόρρυθμους καθολικούς. Σήμερα σώζονται στο σύνολό τους 38 εκκλησίες οι οποίες