Ναός τnς Αφαίας
Κείµενο φωτογραφίες Έλενα Πετρή
Η παράδοση: Ο Παυσανίας έχει αφήσει μερι κές πληροφορίες για την Αφαία, η οποία προήλθε από κάποιες παραδόσεις της Κρήτης. Ο Δίας και η Κάρμη είχαν μια κόρη που ονομάζονταν Βριτόμαρτις. Εκείνη αγαπούσε το κυνή γι και γι' αυτό τον λόγο η Θεά Αρτέμιδα της έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση. Αλλά ο Μίνωας την ερωτεύθηκε κι ενώ εκείνη προσπαθούσε να ξεφύγει πήδηξε στη θάλασσα και πιάστηκε στα δίχτυα ενός ψαρά που την περιμάζεψε στο καράβι του. Έπειτα ένας από τους ναύτες την ερωτεύθηκε. Εκείνη προσπάθησε να δραπετεύσει ξανά, πήδηξε μέσα στη θάλασσα και κολύμπησε μέχρι την Αίγινα. Αμέσως πήρε το δρόμο προς τα βορειοανατολικά όπου υπήρχε το άλσος του νησιού. Οι ναύτες την παρακολουθούσαν που χάνο νταν σιγά σιγά και γι' αυτό το λόγο την ονόμασαν Αφαία = Άφαντη (εξαφανίζομαι), και από ότι μας λέει η παράδοση, εκείνη κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στον περίβολο του αρχαϊκού ναού. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν εκεί το 1901, πολλά ευρήματα της Μυκηνοϊκής εποχής ήρθαν στο φως. Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι κάτοι κοι αυτής της περιοχής λάτρευαν αυτή τη θεότητα από την προϊστορική εποχή. Οι Κρήτες αποκαλούσαν την Αφαία "Δίκτυννα".
Αφαία και Αθηνά: Πρωτίστως υπέθεταν πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά λόγω της μορφής της που δέσποζε στα αετώματα. Κατά τις ανασκαφές που πραγματοποίησε ο αρχαιολόγος Furtwangler το 1911, ανακάλυψε στα ευρήματα του αρχαϊκού Ναού μια επιγραφή όπου ανάφερε ότι ο ''οί κος" ήταν αφιερωμένος στην Θεά Άφα και θεμελιώ θηκε την εποχή που ήταν ιερέας ο Κλεοίτας. Η επι γραφή εκτίθεται στο μουσείο της Αίγινας. Η Αθηνά προστέθηκε μόλις στον δεύτερο και τελευταίο Ναό το 500 π.α.χ.χ., σαν μια μεγαλοπρεπής σύνοικος.
Ο Ναός: Ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στην Θεά Άφα, ήταν χτισμένος πάνω σε ύψωμα από τον οποί ον σώζονται μόνο ίχνη θεμελίωσης. Αρχικά, ξεκίνη σε σαν ένα ανοιχτό μέρος λατρείας με ένα βωμό και κάποια στιγμή τον 6ο αιώνα π.αχ.χ. χτίστηκε ο ναός. Σε αυτή την περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Αγία Μαρίνα υπήρχε μια αποικία από ψαράδες, έτσι είναι πολύ πιθανόν, η λατρεία της Αφαίας να είχε ξεκινήσει από αυτή την ιδιαίτερη αποικία. Σύμφωνα με την παράδοση η νύμφη Αφαία σχετίζονταν με τους ψαράδες και τη θάλασσα, από όπου αυτή είχε έρθει και διάλεξε αυτό από όλα τα μέρη του νησιού για εγκατάσταση. Τα παλιότερα ερείπια χρονολογούνται από τον 8ο αι π.α.χ.χ. και δείχνουν να είναι συγκρο τημένα από σχεδόν ακατέργαστες στρώσεις από πέτρες. Τα θεμέλια ενός κτίσματος αποτελούμενου από μια σειρά δωματίων έχουν επίσης βρεθεί. Το κτίσμα πιθανόν να στέγαζε διοικητικές υπηρεσίες. Τον 7ο αιώνα π.α.χ.χ. το πέτρινο περιβάλλον του ιερού δεν άλλαξε. Τα υπολείμματα του πρώτου Πρόπυλου (πύλη) από το 600 π.α.χ.χ δείχνει ότι υπήρχε εκεί ένας τείχος που περιέκλειε μόνο την πιο ανυψωμένη βορινή πλευρά. Η είσοδος και το κτίσμα δίπλα του είχε χτιστεί από ορθογώνιες πέτρινες πλάκες που εί χαν σχηματίσει την βάση για υψηλά τείχη φτιαγμένα από πλίθρες. Στην αρχή του 6ου αιώνα π.α.χ.χ. έγι ναν αρκετές ανακαινίσεις. Η θέση προεκτάθηκε τό σο όσο να απλωθούν τα εξωτερικά όρια των βράχων από τα δυτικά και το Ιερό έφτασε στο ίδιο επίπεδο αργότερα, όταν οι Αιγινήτες έφεραν περισσότερα λάφυρα και κατασκεύασαν εκεί έναν διάδρομο.
