Το δυτικό αέτωμα είναι προγενέστερο κατά 10 περίπου χρόνια του ανατολικού. Συνολικά εικονίζονται 12 μορφές, με την Αθηνά και πάλι στο κέντρο. Δε συμμετέχει στη δράση, απλώς παρακολουθεί όσα συμβαίνουν γύρω της. Δεξιά κι αριστερά διακρίνουμε από ένα ζεύγος πολεμιστών ακολουθεί από ένας τοξότης που τοξεύει προς την άκρη του αετώματος, ακολουθεί άλλο ένα ζευγάρι πολεμιστών από τους οποίους ο ένας βρίσκεται στο έδαφος, έχοντας ηττηθεί, για να ολοκληρωθεί η σύνθεση στα άκρα με ένα πολεμιστή θνήσκοντα. Οι ομοιότητες στη σύνθεση είναι αρκετές με εκείνη του ανατολικού αετώματος, έχουμε όμως και πολλές διαφορές. Σ’ αυτό το αέτωμα δεν παρατηρείται η κίνηση και η ζωντάνια του ανατολικού και η τεχνοτροπία θυμίζει περισσότερο την εποχή. Η Αθηνά δε συμμετέχει στη μάχη με κάποια κίνηση, όπως γίνεται στο ανατολικό. Οι δυνάμεις των αντιπάλων δεν καταλαμβάνουν από μια μεριά η καθεμιά, όπως στο ανατολικό, αλλά μοιράζονται σε ζευγάρια και στις δυο πλευρές.
Αν και τα δυο αετώματα χρονολογικά διαφέρουν μόνο κατά δέκα χρόνια περίπου, είναι όμως σημαντικά, γιατί συμπίπτουν χρονικά με το πέρασμα από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή.
Τα γλυπτά βρίσκονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Το θέμα του δυτικού αετώματος είναι μάχη στην ομηρική Τροία. Αν στο ανατολικό αέτωμα τιμάται ο Τελαμώνας, στο δυτικό τα τιμώμενα πρόσωπα είναι δύο από τους πρωταγωνιστές του Τρωικού πολέμου, ο γιος του Τελαμώνα και της Περίβοιας, ο Αίαντας (ίσως η πρώτη μορφή αριστερά κατά το θεατή της Αθηνάς) και ο αδερφός του ο Τεύκρος, ο γιος του Τελαμώνα και της Ησιόνης (ίσως ο τοξότης δεξιά κατά το θεατή της Αθηνάς).
Όταν ο Ηρακλής ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει εναντίον της Τροίας, πέρασε από τη Σαλαμίνα για να πάρει μαζί του τον Τελαμώνα. Για να τον πείσει, μπήκε κρατώντας στα χέρια του τη λεοντή και παρακαλώντας το Δία να στείλει στον Τελαμώνα ένα γιο τόσο γενναίο όσο ο ίδιος και τόσο δυνατό όσο το λιοντάρι, του οποίο έδειχνε το δέρμα. Ο Δίας άκουσε την προσευχή του Ηρακλή και για επιβεβαίωση έστειλε έναν αετό, απ’ όπου και το όνομα του παιδιού, Αίας. (Στα αρχαία η λέξη Αίας θυμίζει τον αιετό = αετό.)
Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή, ο Αίαντας ήταν ήδη γεννημένος, όταν πέρασε ο Ηρακλής. Ο ήρωας τον τύλιξε με τη λεοντή του και ζήτησε από το Δία να τον κάνει άτρωτο. Η παράκληση εισακούστηκε κι ο Αίαντας έγινε άτρωτος σ’ όλο του το σώμα εκτός από τα αντίστοιχα σημεία τα οποία στο σώμα του Ηρακλή κρατούσαν τη φαρέτρα, δηλαδή τη μασχάλη, τα πλευρά και τον ώμο.
Ο Αίαντας, μαζί με τον αδελφό του τον Τεύκρο, πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο, ανδραγάθησε και τιμήθηκε από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. Το πιο συνταρακτικό γεγονός είναι ο θάνατός του.
Στην πιο τραγική εκδοχή του θανάτου του ο Αίαντας, είχε ζητήσει τα όπλα του Αχιλλέα μετά το θάνατό του, που σύμφωνα με τη Θέτιδα θα δίνονταν στον πιο γενναίο από τους Έλληνες ή τουλάχιστον σ’ αυτόν που θα είχε προκαλέσει το μεγαλύτερο φόβο στους Τρώες. Για να μάθουν οι Αχαιοί ποιος ήταν αυτός, ρώτησαν τους Τρώες αιχμαλώτους, οι οποίοι όμως για να εκδικηθούν τον Αίαντα για το φόβο που τους είχε προκαλέσει, υπέδειξαν τον Οδυσσέα.
Από τη θλίψη του ο Αίαντας κατά τη διάρκεια της νύχτας παραφρόνησε κι έσφαξε τα κοπάδια των ζώων, έχοντας την εντύπωση ότι σκοτώνει Τρώες. Όταν συνειδητοποίησε αυτό που έκανε, αυτοκτόνησε από την ντροπή του, πέφτοντας πάνω στο σπαθί του. Η αυτοκτονία αυτή του Αίαντα έμεινε γνωστή στην ιστορία της τέχνης εξαιτίας ενός αριστουργηματικού αμφορέα που ζωγράφισε ο Εξηκίας.
Στην αριστερή άκρη του αετώματος ο πληγωμένος πολεμιστής κείτεται στο έδαφος σε μια στάση ανάλογη με τον πολεμιστή στη δεξιά άκρη του αετώματος.
Είναι πληγωμένος από το βέλος του Τεύκρου στον αριστερό μηρό.
Είναι εντελώς γυμνός. Τα μακριά μαλλιά του πέφτουν πίσω στην πλάτη του σύμφωνα με τα αρχαϊκά πρότυπα.
Ο ηττημένος αντίπαλος
Έχοντας ηττηθεί από τον αντίπαλό του πέφτει στο έδαφος ο συγκεκριμένος πολεμιστής, προσπαθώντας να στηριχτεί στο δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κάνει μια απέλπιδα προσπάθεια να προφυλαχτεί με την ασπίδα του.
Στηρίζεται πλαγίως στο δεξιό γόνατο, σχηματίζοντας ένα τρίγωνο με το χέρι του, ενώ το αριστερό του πόδι είναι ανασηκωμένο. Ιδιαίτερα τεντωμένοι οι μυώνες πάνω από το γόνατο.
Θεωρείται ως η πιο τολμηρή φιγούρα του αετώματος αυτό δεν έχει να κάνει με την ανατομία του σώματος, όσο με την ιδιαίτερα τολμηρή και καινοτόμα στάση του.
Πολεμιστής που τρέχει
